گياه آويشن   

 مقدمه :

 خانواده نعناعيان Lamiaceae يكي از بزرگترين خانواده هاي گياهي است كه داراي پراكنش جهاني مي باشد (به غير از مناطق قطب شمال و جنوب) و داراي حدود 200 جنس و دو تا پنج هزارگونه از بوته هاي معطر و درختچه هاي كوتاه است. اغلب نعناعيان توليدكننده ترپنها و انواع تركيبات ديگر هستند.

مروري برگياه آويشن Thymus vulgaris L  

 مقدمه :

خانواده نعناعيان Lamiaceae يكي از بزرگترين خانواده هاي گياهي است كه داراي پراكنش جهاني مي باشد (به غير از مناطق قطب شمال و جنوب) و داراي حدود 200 جنس و دو تا پنج هزارگونه از بوته هاي معطر و درختچه هاي كوتاه است. اغلب نعناعيان توليدكننده ترپنها و انواع تركيبات ديگر هستند كه اين تركيبات را (به طور عمده) در غدد اپيدرمي برگ ها، ساقه ها و اندامهاي زايشي ذخيره ميكنند.

آويشن( Thymus vulgaris L) يكي از گياهان تيره نعناعيان است كه به صورت بوته هاي پرپشت در دامنه هاي خشك و بين تخته سنگهاي نواحي مختلف مديترانه از جمله در كشورهاي فرانسه، پرتغال، اسپانيا، ايتاليا و يونان ميرويد اين گياه در نواحي نيمه خشك زلاندنو به ميزان چندين هزار هكتار به صورت خودرو وجود دارد اين گونه در كشور ما به طور وحشي ديده نشده است البته آويشن همه ساله در سطح وسيعي از كشـورهاي اسپانيا، آلمان، فرانسه، پـرتغال، آمـريكا، چـك، اسلواك، مجارستان و شمـال آفريقا كشـت ميشود در ايران نيز سطح زير كشت اين گونه رو به افزايش است.  از آويشن در صنايع غذايي، دارويي، بهداشتي و آرايشي استفاده متنوعي ميشود. روغن آويشن داراي خواصي نظير ضداسپاسم، بادشكن، ضدقارچ، ضدعفوني كننده، ضدكرم، ضدرماتيسم و خلط آور ميباشد. اسانس آويشن از جمله ده اسانس معروف است كه داراي خواص ضدباكتريايي و ضدقارچي، آنتي اكسيدان، نگهدارنده طبيعي غذا و تاخيردهنده پيري پستانداران ميباشد و جايگاه خاصي در تجارت جهاني دارد همچنين آويشن در انواع غذاها استفاده ميشود و به عنوان تركيبات معطر در اكثر فرآوردههاي غذايي مهم نظير مشروبات، و دسرهاي لبنياتي استفاده ميشود.

اروپا به همراه آمريكا يكي از بازارهاي عمده مصرف كننده آويشن است. آمارهاي تجارتي نشان مي دهد كه آمريكا ساليانه حدود 1000 تن آويشن وارد ميكند. 90 درصد از روغن آويشن در تجارت جهاني در اسپانيا توليد مي شود.

گياهشناسي:

 آويشن گياهي است از تيره نعناعيان (Lamiaceae (كه ساختار بوته اي دارد و داراي ساقه مستقيم و علفي يا چوبي و پرشاخه به ارتفاع 10 تا 30 سانتي متر و در بعضي موارد تا 45 سانتيمتر است. ساقه هاي منشعب اين گياه پوشيده از كرك هاي سفيد رنگ مي باشد  برگهاي آن معطر، تا حدودي هميشه سبز متقابل تقريباً بدون دمبرگ يا داراي دمبرگ بسيار كوتاه مي باشد. برگها خاكستري روشن بيضوي ـ نيزهاي تا حالت كشيده يا لوزي شكل با طول 5 تا 15 ميليمتر كه عموماً كنار برگها برگشته مي باشد. سطح تحتاني برگها از گردي به رنگ متمايل به سفيد يا نمد مانند پوشيده شده كه داراي غده هاي فراوان اسانس مي باشد كه به علت وجود چنين غده هايي، معمولاً گلها به رنگ ارغواني كم رنگ تا سفيد به شكل لولهاي، دولبه، صمغي و به طول  5ميليمتر ديده مي شود. كاسبرگها كركدار و غده مانند و داراي براكته هاي شبيه برگ مي باشند. در شاخه هاي فرعي، گلها به صورت دسته هاي جانبي و مارپيچي ديده شده و يا به صورت سرگل انتهايي بيضوي يا كروي شكل قرار ميگيرند همچنين كاسه گل به صورت زنگولهاي شكل با لبه دندانهاي كوتاه و صاف است حالات غيرطبيعي اين گياه آن است كه بعضي از پايه هاي آن، گلهاي فاقد پرچم دارند و در برخي ديگر، پرچمها زودتر از مادگي رشد ميكنند.

ميوه از چهار فندقه كوچك تشكيل شده كه در لوله كاسه گل محصور شده است. بذر آويشن گرد و ريز كه هر000/170 بذر آن يك اونس 28/ 3)  گرم( وزن داشته و بذور آن براي سه سال زنده باقي ميمانند شيمي گياه اسانس، ماده موثر آويشن ميباشد اسانس آويشن مايعي است زرد يا قهوه اي مايل به قرمز تيره با بوي مطبوع قوي و طعم تند و پايدار و خنك كننده، كه از تقطير برگها و سرشاخه هاي گلدار   T.vulgaris استخراج ميشود و تركيبي از مواد شيميايي مختلف است به هرحال سرشاخه هاي آويشن حاوي اسانس، تانن ها، مواد اصلي تلخ، ساپونين ها و ضدعفوني كننده هاي گياهي ميباشند و جدول شماره 1 ساير تركيبات موجود در اندامهاي هوايي اين گياه را نشان مي دهد آويشن مـحتوي 8/0 تا 6/2 درصد (معمولاً 1 درصد) اسانس است كه قسمت اعظم آن را فنلها (20 تا80 درصد) هيدروكربنهـاي مـونوترپني (مثل cymene- p و a- terpinene, linalool )  و الكـلها مثل(a- terpinene, linalool  و ol-4-t)تشكيل مي دهد كه گاهي هر كدام از اين تركيبات تا 80 درصد (يا بيشتر) از تركيبات اسانس را تشكيل مي دهند. به طور طبيعي تيمول جزء اصلي فنلي در آويشن است و كارواكرول نيز يك جزء فرعي است كه در جداول شماره 2 و 3 مشخصات آنها آمده است. آنچه كه مهم است اينكه روغن آويشن حاصل از T.Vulgaris كه در مناطق مختلف كشت مي شود از نظر رنگ، طعم، ويسكوزيته و تركيبات شيميايي متفاوت ميباشد از طرف ديگر تنوع فصلي يك اثر معني داري روي عملكرد و تركيبات روغني نيز دارد  اسـانس آويشن كه به اسانس تـم موسوم اسـت براثر تقطير با بخـار آب به دسـت مي آيد. اين اسـانس در مجاورت نور فاسد ميشود. وزن مخصوص آن بين  0/915 تا 935/0 است و بايد در محل خنك، شيشه هاي دربسته ً كاملا پر و دور از نور نگهداري شود.

جدول شماره 1 – تركيبات موجود در 100 گرم پيكر رويشي خشك آويشن

تركيبات  :                                           مقدار :

 آب                                           8/7 گرم

 انرژي                                        257 تا 350 كيلوكالري

پروتئين                                       8/6 تا 1/9 گرم            

چربي                                         6/4 تا 6/7 گرم

كربوهيدرات ها                              48 تا 9/63 گرم

پنتوزان                                       12 تا 16گرم

 فيبر                                         19 تا 24 گرم

خاكستر                                     7/11 تا 2/13 گرم

 كلسيم                                     1890 ميلي گرم

آهن                                          124 ميلي گرم

منيزيم                                       220 ميلي گرم

فسفر                                        201 ميلي گرم

پتاسيم                                       4/8 ميلي گرم

 سديم                                       55 ميلي گرم

روي                                          6 ميلي گرم

نياسين                                      5 ميلي گرم

ويتامين A) به صورت بتاكاروتن)           3800 واحد

اكولوژي:

 مطالعات اكولوژيكي و آماري كه روي آويشن انجام شده نشان داده كه پراكنش جغرافياي آن مطابق شكل شماره 1 است. در مناطق گرم با ارتفاع كم و در اقليمهاي مديترانهاي خشك، جمعيت هاي تشكيل شده از گياهان فنوليك (تيمول و كارواكرول) از همه غالب تر بودند. با فاصله بيشتر از نواحي ساحلي مديترانهاي و حركت به طرف مناطق مرطوب تر، گياهاني كه كمتر فنوليك بودند پديد ميآمدند و جاي خود را به تدريج به شيميوتيپ هاي حاوي ترپنهاي غيرفنوليك حلقوي (4 -توجانول و آلفا-توپنيئول) و مونوترپنهاي غير حلقوي (لينالول يا اسپوراديكالي، ژرانيول) ميدادند. در اسپانيا شيميوتيپ ديگري يافت شده كه تركيب دو حلقهاي 1و 8 – سينئول بهعنوان تركيب اصلي آن شناسايي و بومي آنجا نيز ميباشد آويشن گياهي است كه بهطور طبيعي در شرايط مزرعهاي در نواحي نيمه خشك تا معتدل گرم در دماهاي بالا و تشعشع شديد آفتاب رشد مي كند آويشن در مراحل اوليه داراي رشد خيلي كند بوده و در مراحل بعدي نمو- مخصوصاً 60 روز بعد- يك افزايش سريع در تجمع ماده خشك (4 تا 6 برابر تحت نور اضافي و5/2 تا 5 برابر تحت نور طبيعي) نسبت به گياهان 40 روزه دارد ميزان آب خاك و رژيم هاي نوري به طور معني داري رشد كلني هاي آويشن (وزن خشك ريشه و اندام هوايي) را تغيير مي دهند و بين شرايط نوري و ميزان رطوبت خاك اثر متقابل مشاهده شده و تاثير افزايش رطوبت خاك در شرايط نور طبيعي به اندازه نور اضافي قابل توجه نبوده است و افزايش رطوبت خاك در شرايط نور طبيعي، تاثيري به مراتب كمتر از شرايط نور اضافي دارد. به هر حال در شرايط نور اضافي و رطوبت خاك 70 درصد، بالاترين ميزان فتوسنتز و اسانس گياه مشاهده مي شود و كمترين ميزان اسانس نيز در شرايط نور طبيعي و 50 درصد رطوبت خاك ذكر گرديده است. البته منظور از نور اضافي يعني جريان فتوسنتزي200 ميكرومول بر مترمربع در ثانيه است كه  (HPS High Pressure Sodium) لامپهاي به وسيله به همراه نور طبيعي ايجاد ميگردد.

در تحقيقي براي بررسي سطوح نوري بر روي ميزان اسانس، گياه آويشن تحت شدت هاي مختلف نوري (سايه، ابري، 15 ،27 ،45 و 100 درصد نور كامل) قرار داده شدند و مشخص شد كه بيشترين غلظت اسانس و ميزان تيمول و Myrcene  موجود در اسانس در نور كامل خورشيد به دست مي آيد. طول برگ و تراكم hair Peltate با كاهش سطوح نوري كاهش مي يابد خاك مزرعه آويشن بايستي به خوبي زهكشي شده و pH آن حداقل 6 باشد و در صورت نياز بايستي با استفاده از آهك اصلاح شود. اگر چه آويشن در شرايط خيلي خشك و بدون بارندگي رشد ميكند ولي عملكرد آن كاهش مي يابد و اساساً آبياري، عملكرد را افزايش مي دهد .

زراعت:

 الف- كاشت

 آويشن از طريق بذر، قلمه و تقسيم بوته تكثير مي شود. عدم يكنواختي پوشش مزرعه همواره به عنوان يك مشكل در كشت مستقيم بذر مي باشد به همين خاطر روش كشت ديگري ارايه مي شود كه توليد نشاء بذري در بستر گلخانه يا قفسه هاي سلولي و سپس انتقال نشاها به مزرعه است. بذور آويشن طي يك تا دوهفته در دماي 32-12 درجه سانتيگراد (54 تا 90 درجه فارنهايت) جوانه ميزنند. گاهي اوقات جوانه زني توسط نور تسريع مي شود به علت وجود اختلافات در وضعيت رشد، زمان گلدهي و توليد در گياهان حاصل از كشت مستقيم (بذور) كه ميزان يكنواختي را در مزرعه پايين ميآورد، بهتر است ژنوتيپ هاي مرغوب را انتخاب كرده و آنها را به وسيله قلمه تكثير نمود كه عدم يكنواختي در مزرعه و محصول كاهش يابد قابل ذكر است كه اين اختلافات به خاطر وجود دگرگشني بالا و هتروزيگوسيتي در اين گياه مي باشد. آويشن به آساني از قلمه هاي 10-5 سانتيمتري در بهار تكثير مي شود. هورمونهاي افزايش دهنده ريشه براي تكثير ممكن است مفيد باشند. در تحقيق مشخص شده كه كشت بذر آويشن نسبت به كشت قلمه آن، عملكرد بيشتري را توليد مي نمايد. در تحقيق ديگري  در كشت مستقيم، عملكرد ماده خشك بيشتري نسبت به نشاكاري به دست آمد. زمان مناسب براي كشت بذر در خزانه اواخر اسفند مي باشد و در زمان انتقال، ارتفاع نشاءها 10 تا 15 سانتيمتر ميباشد. زمان كشت مستقيم بذور اوايل بهار يا اواسط پاييز مي باشد عمق كشت كمتر از 5/0 سانتيمتر و ميزان بذر لازم 5 تا 6 كيلوگرم در هكتار مي باشد. در تحقيقي جهت بررسي تراكم مناسب براي دستيابي به عملكرد بالاتر، آويشن در فواصل 15 ،30 و 45 سانتيمتر و در رديف هاي به فواصل 60سانتيمتر كشت گرديد و مشخص شد كه فواصل بوته كمتر، به طور معني داري سبب افزايش عملكرد سرشاخه و ميزان اسانس در واحد سطح شده و بيشترين عملكرد در فاصله كشت 15 سانتيمتر به دست آمده است. البته درصد اسانس در سرشاخه خشك گياه تحت تاثير فاصله كاشت قرار نگرفت. تحقيق مشابهي در كرج نيز تراكم مناسب كاشت را 15 سانتيمتر روي رديف و 50 سانتيمتر بين رديفها گزارش كرده است.

ب – داشت

 با توجه به اينكه آويشن به مدت 6-4 سال در مزرعه باقي مي ماند برنامه ريزي براي كوددهي آن حايز اهميت است. با مصرف ميزان مناسب كود دامي پوسيده (تقريباً 30– 20 تن) قبل از كشت بايستي تامين نياز غذايي آن را تضمين كرد. در تحقيقي براي بررسي اثرات ازت در مقادير مختلف بر روي رشد و ميزان اسانس .vulgaris   T در طي چهار فصل در ازمير مشخص شد كه عملكرد ماده خشك گياه با افزايش مصرف ازت افزايش مي يابد. ميزان كل اسانس از 78/0 تا 1/3 درصد و درصد تيمول از 87/26 تا 57/58 درصد متغير بود و كود ازته هيچ اثر معني داري روي ميزان كل اسانس و يا درصد تيمول نداشت. به طور معمول در فصل بهار قبل از كشت 50 تا 80  كيلوگرم در هكتار اكسيد فسفر، 50 تا 80 كيلوگرم در هكتار اكسيد پتاس به همراه 40 تا 60 كيلوگرم در هكتار ازت در اختيار گياهان قرار ميگيرد. از سال دوم رويش قبل از وجين علفهاي هرز همه ساله فصل بهار بايد 30 تا 50 كيلوگرم در هكتار ازت در اختيار گياهان قرار گيرد. اگرچه آويشن به تعدادي از علفكش ها مقاومت نشان ميدهد به هر حال سوالاتي از قبيل بقاياي آن روي مواد گياهي مخصوصاً براي بازار صادرات مطرح است كه بايستي مشخص شود. هيچ علفكشي براي استفاده روي آويشن ثبت نشده است و فقط تحقيقات محدودي در اين زمينه انجام گرفته است.  علفكش هايي كه ممكن است براي كنترل انتخابي علفهاي هرز آويشن در آزمايشهاي تحقيقاتي و زراعي استفاده شوند شامل ,Linuron Versatill و  Foresite,Stomp, Sinbar  ميباشد با اين وجود هيچگونه كنترل شيميايي علفهاي هرز ممكن است مطلوب نباشد. البته شايد بدون كمك بعضي از علفكشها، كشت آويشن در مقياس وسيع ممكن نباشد. با اين حال آويشن را ميتوان بدون استفاده از علفكش به طور موفقيت آميز در مزارع با استفاده از يك پوشش بازدارنده رشد علف هرز پرورش داد. براي چنين كاري ميتوان از مالچ هاي آلي استفاده كرد.

 ج - برداشت

برداشت آويشن، نقطه بحراني در مديريت زراعي اين گياه محسوب ميشود به طوركلي، بهترين زمان جمع آوري اندام رويشي (برگها و ساقههاي جوان) حاوي مواد موثر هنگامي است كه گياه در مرحله گلزايي باشد زمان برداشت مناسب براي آويشن در مناطق مختلف، متفاوت مي باشد و در تحقيقي در كرج، زمان برداشت مناسب، مرحله شروع گلدهي ذكر شده است و ارتفاع مناسب برداشت نيز 10 سانتيمتر از سطح خاك گزارش شده است عمليات پس از برداشت ب طور معمول آويشن در حجم زياد در آفتاب خشك ميشده اما كيفيت محصول نهايي بسيار كم بوده است. با استفاده از خشك كردن مصنوعي ميتوان كيفيت محصول را كنترل كرد. به عبارت ديگر، يك خشك كن با جريان هواي تحت فشار مناسب مي باشد. آويشن بايستي در دماي پايين تر از 40  درجه سانتيگراد براي كاهش اتلاف عطر در جريان تبخير، خشك شود و رنگ سبز خود را حفظ كند. محصول خشك شده بايد پروسه جدا كردن برگ از ساقه ها و غربال كردن را براي حذف گرد وغبار طي كند تا محصول يكنواختي توليد شود. اسانس آويشن را از اندام هوايي تازه آويشن ميتوان به وسيله سيستم تقطير بخار استخراج كرد. اسانس در غدد كوچك روي برگها ذخيره شده است. عملكرد و كيفيت اسانس بسته به ساختار ژنتيكي گياه، مرحله بلوغ گياه، زمان برداشت، محيط و عمليات استخراج فرق ميكند.

موارد استفاده:

 الف) در طب قديم

در طب گياهي آلمان، چاي حاوي مقدار 1 تا 2 گرم از گياه خشك شده (كه حداقل 5/0 درصد از فنل، ماده تيمول باشد) براي علايم برونشيت، سياه سرفه و التهابات غشاي مخاطي ترشحي از قسمت فوقاني دستگاه تنفسي استفاده ميشود .

دمكرده سرد از كل گياه براي سوء هاضمه و دوره نقاهت بعد از بيماري و يك دمكرده گرم آن  براي رفع تشنج، قاعدگي دردناك، نفخ شكم، قولنج، سردرد و به عنوان يك عرق آور تجويز كرده اند .

در كلمبيا و كوبا، جوشانده گياه تازه يا خشك شده به عنوان اشتهاآور، عرق آور و درمان سرفه هاي معمولي و سياه سرفه به كار برده مي شود. البته بخور جوشان گياه ممكن است استنشاق شود و عصاره آن همچنين به صورت تنقيه ( enema  : مايعي كه از مقعد وارد روده ميكنند وارد بدن انسان شود)

در بيماريهاي جلدي گاهي از اسانس آويشن محلولهايي براي حمام هاي موضعي تهيه ميشود كه به كار بردن آن موجب قوي شدن اعمال پوست و رفع ناراحتيهاي جلدي ميگردد، زيرا تجارب مكرر نشان داده كه حمام اسانس مذكور اثر قرمزكنندگي بر روي پوست بدن دارد .

اسانس آويشن را در مصرف خارجي با روغن زيتون يا روغنهاي ديگر روي مفاصل به عنوان گرم كننده و محرك سطحي به كار مي برند. اسانس آويشن در فرمول opodeldock Baum كه داراي اثر ضدرماتيسمي است وارد ميگردد.

تيمول به علت دارا بودن اثر ضدعفوني كننده، ميتواند در بيماريهاي روده و يا ضدعفوني كردن آن در مسموميتهاي خود به خود ناشي از عفونت روده، ديسانتري و وبا (به عنوان پيشگيري) اثر مفيد ظاهر كند ولي مصرف آن از اين لحاظ كمتر معمول است. در عوض از آن به علت دارا بودن اثر ضدكرم براي رفع كرمهاي تريكوسفال، كرم كدو، كرمك و آنكيلوستوم (بهصورت تنقيه) استفاده به عمل مي آيد

 آويشن ( به صورت تازه يا خشك) در طب سنتي به عنوان آرامبخش، محرك جنسي و خلط آور كه به شكل تنتور يا دمكرده مصرف ميشود و همچنين در استخر شنا (حمام ها) براي كمك به مشكلات رماتيسمي و پوستي (كوفتگي، پيچش يك مفصل همراه با پارگي جزيي بعضي از رباط هاي آن و غيره استفاده ميشود.

ب) در طب جديد

 1 - روغن آويشن به عنوان يك جزء معطر ضداسپاسم، ضدنفخ، Counterirritant يا rubefacient در قطره هاي سرفه و مرهم هاي رقيق مي باشد. از تيمول موجود در روغن آويشن نيز استفاده هاي مشابهي مي شود. علاوه بر اين از تيمول در تركيبات ضدقارچي (براي آلودگيهاي قارچي پوست)، فرمولاسيونهاي دنداني و غيره استفاده ميشود.

2 - از آنجايي كه تيمول ضدكرم (به خصوص كرم قلابدار) مي باشد به عنوان داروي ضدكرم به مقدار 2 گرم در 3 نوبت در روز مصرف ميشود.

 3 - روغن قرمز آويشن به طور رسمي از قرن 16 تاكنون به عنوان ميكروبكش مطرح است و خاصيت ضدميكروبي آن در اثر تيمول و كارواكرول مي باشد و به مقدار زيادي در دهانشويه ها، محلولهاي غرغره، خميردندانها صابونها، پاك كنند ها و فرآورده هاي مختلف طبي ضدعفوني كننده مصرف شده است. در درمان سياه سرفه و سل و برونشيت در دز3/0 تا 6/0 ميليليتر توصيه شده است.

4 - مایع استخراجي از آويشن يكي از مواد سازنده شربت هاي غليظ ضدسرفه (linctuses Cough ( مي باشد كه به عنوان ماده طعم دهنده نيز مورد استفاده قرار ميگيرد. از اسانس آن به صورت محلولهاي الكلي گاهي در رفع بعضي از سوءهاضمه ها، اسهال هاي ساده و دفع كرم ساده استفاده ميشود.

 5 - تيمول به عنوان يك ضدعفوني كننده روي زخمها و جوشها مصرف مي شود اما به شدت محرك و سوزش آور است و تاثيرش در تماس با پروتيينها كاسته مي شود. نقش عمده آن در حال حاضر، درمان بيماريهاي قارچي پوست به فرم محلول الكلي 1 درصد يا پودر قوي 2 درصد مي باشد. گاهي اوقات تيمول يددار توسطمتخصصين پوست بهعنوان يك ماده متوقفكننده رشد باكتري و كشنده قارچ به فرم پودرها، لوسيون و پمادها مصرف ميشود.

6 - وقتي كه روغن آويشن به خرگوش خورانده يا به درون ماهيچه هاي آن تزريق شود سبب كاهش فشار خون در رگها به همراه تسريع انقباض منظم قلب شده و همچنين در دزهاي بالاتر سبب افزايش دفعات تنفس مي شود. وقتي به صورت امولسيون 5 درصد محلول نمك به داخل رگ هاي گربه تزريق شد روغن آويشن سبب افزايش حجم تنفس و كاهش فشارخون گرديد.

7 - روغن قرمز آويشن (oil thyme Red (داراي خواص جلوگيري كننده از حساسيت، خارش و آسيب اشعه آفتاب براي پوست انسان است ولي وقتي كه به صورت رقيق نشده مصرف شود سوزش شديد و خارش را براي پوست خرگوش و موش ايجاد ميكند.

8 - اسانس فنلي آويشن از جمله ده اسانس معروف است كه داراي خواص ضدباكتريايي، ضدقارچي، آنتياكسيدان، نگهدارنده طبيعي غذا و تاخيردهنده پيري در پستانداران ميباشد.

9 - تيمول براي آلودگي هاي تجويز Cocidiodal و Blastomycosis،Moniliasis  مي شود البته براي ضدعفوني معده و روده، توصيه نشده، بدين علت كه سبب اسهال مي شود و از طريق روده ها جذب شده و 50 درصد آن در ادرار به صورت سولفات يا glucuronate دفع ميشود.

10 - هم اكنون در كشور، فرآورده هاي دارويي مختلفي از Thymus vulgaris  ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بيماران قرار مي گيرد. از آن جمله ميتوان قطره تيم آرتا ، قرص و شربت تيمكس و شربت تيميان را نام برد كه اين سه فرآورده به عنوان ضدسرفه و خلط آور به كار ميروند.

 ج)مصارف غذايي

 آويشن در انواع غذاها شامل غذاهاي پختني، گوشت و فرآورده هاي گوشتي، ادويه جات و چاشني ها و غيره استفاده ميشود. روغن سفيد آويشن، تنتور و عصاره مايع آن به عنوان تركيبات معطر در اكثر فرآورده هاي غذايي مهم شامل: مشروبـات الكلي (مثل ليكور) و غيرالكلي، دسـرهاي لبنياتي منجمد، ژلاتينها و دسرهاي محتوي آردبرنج و... استفاده ميشود. به طور متوسط حداكثرميزان استفاده از آن كمتر از 003/0 درصد است.

 بحث و نتيجه گيري:

 اگرچه گياه آويشن بومي ايران نمي باشد و به طور خودرو در ايران نمي رويد ولي به دليل ارزش بالاي آن در صنايع دارويي، بهداشتي، آرايشي و همچنين صنايع غذايي، كشت و توليد انبوه آن در راستاي تامين نياز داخلي كشور و حتي صادرات ضروري مي باشد. البته با عنايت به خواص متعدد دارويي و همچنين فرآورده هاي متعدد دارويي آن در جامعه، توجه بيشتر مسؤولين، محققين و همچنين پزشكان را در توليد، فرآوري و مصرف صحيح آن ميطلبد.

منابع:

 1- بقاليان كامبيز، نقديبادي حسنعلي. گياهان اسانسدار. چاپ اول، انتشارات اندرز. 1379 . .105 ،104 ،103 ،23 ،20 صفحات

 2- زرگري علي. گياهان دارويي. چاپ ششم. انتشارات دانشگاه تهران. 1369 ،جلد چهارم، صفحات .38 -28  .

3- ولاگ ژان و ژيري استودولا. گياهان دارويي – روشهاي كشت، برداشت و شرح مصور رنگي. 256 گياه انتشارات ققنوس. 1374 .چاپ دوم. صفحه 321.

4- امـيدبيگي رضا. توليد و فـرآوري گيـاهان دارويـي. جلـد ،سوم. چاپ دوم. انتشارات آستان قدس رضوي. 1379 .صفحات 88 – 99

5- McGimpsey JA, Douglas MH, van Klink JW, Beauregard DA and Perry NB. Seasonal variation in essential oil yield and composition from naturalized Thymus Vulgais L. in Newzealand. Flavour and Fragrance J. 1994; 9: 347-52.

6. Malik MS, Sattar A and Khan SA. Essential oils of the species of labiatae. Part III. Studies on the essential oil of Zataria multiflora.

7. James TK, Rahman A, and Douglas JA. Control of weeds in five herb crops. Hort. Absts. 1992; 62: abst: 9369.

• قبلی
• بعدی